Heerlijk ontspannen lagen we aan de rand van het zwembad van Rose Guest House in Yogya. Yogyakarta is een rustpunt dat iedere reiziger wel kent. Na inspannende zweterige weken of maanden rondreizen heb je gewoon behoefte om jezelf eens te laten verwennen. Yogya is zo’n ‘verwenplek’.
Rose heet eigenlijk geen Rose maar Rini. Ze is de spil van het gezin en van het bedrijf. Ze runt de boel. Ze heeft een prima zakelijk inzicht en een goede kijk op mensen. De met hun geld en bezit ‘flashende’ patsers worden door haar met egards behandeld. Ze weet ze met stijl financieel een poot uit te draaien. Vaak gaat het om types met neo-koloniale trekjes. Het hooghartige, dat dergelijke types uitstralen, werkt op Rose als de bekende rode lap. Alleen valt bij haar uiterlijk geen boosheid waar te nemen. Ze weet precies hoe ze moeten worden aangepakt. Zonder blikken of blozen vraagt ze absurde prijzen voor relatief kleine diensten. De patsers moeten wel betalen. Protesteren zou gezichtsverlies betekenen. Het zou aangeven dat ze minder rijk zijn dan dat ze zich hebben gepresenteerd.
Ik heb van nabij mogen zien hoe ze zo’n situatie uitbuit. We hadden kennissen over die een stukje met ons meereisden. In het begin ging alles nog prima. Rose behandelde de twee gelijk aan ons. Ze werden, net als wij, in haar huiskamer uitgenodigd. Net als wij kregen ze de extra aandacht waardoor ze zich thuis konden voelen. Na enkele dagen in de watten te zijn gelegd wilden onze kennissen verder reizen naar Bali. Dat kon per vliegtuig, met de trein of de bus, maar het kon ook met één van de auto’s van Rose. Het werd het laatste. Ze informeerden bij de zoon van Rose of het mogelijk was om per auto naar Bali te worden gebracht. “Natuurlijk is dat mogelijk”, antwoordde hij. “Wat gaat dat dan kosten?”, vroegen ze hem. “Dat moet ik aan m’n moeder vragen. Die regelt alle zaken.”
Om de tijd te doden lieten onze kennissen de foto’s zien die ze in Yogya hadden gemaakt. Het rolletje hadden ze net in de stad laten ontwikkelen. Het waren mooie foto’s geworden. Maar, “och ja, dat is waar ook!”; er stonden ook nog foto’s op die in Nederland waren gemaakt. “Tjee…, helemaal vergeten.”
De eerste twee foto’s die Rose’ zoon te zien kreeg waren de foto’s gemaakt in Holland, met de opmerking dat ze helemaal vergeten waren dat er op het rolletje ook nog foto’s van hun huis stonden. Het was genant. Ik kreeg zo’n gevoel van plaatsvervangende schaamte. Ze lieten een foto zien van van de sportwagen op de oprijlaan naar het huis en een foto van het huis zelf met, uiteraard toevallig, de sportwagen er voor geparkeerd. “Wat een mooie foto’s! Die ga ik even aan m’n moeder laten zien.” En weg was Rini’s zoon.
Uiteindelijk moesten ‘de twee’ voor de rit vierhonderd gulden betalen. Pure diefstal. In het Indonesië van die tijd een vermogen. “Ron, wat denk je, is het een goede prijs?”, werd me gevraagd. “Tjonge, word jij even gematst. Ik vind het wel erg duur,” antwoordde ik hem. “Daar moet je wat van zeggen, hoor.”
Maar, zoals Rose al had voorzien, dat deed mijn kennis niet. Die afgang wilde hij niet meemaken. Maar ik begreep wel wat er was gebeurd. Wat ze hadden gedaan was absoluut ‘not done’ en zeer zeker ook in de ogen van Rose. Dit doe je mensen niet aan van wie het grootste en trotste bezit misschien slechts een betjak (fietstaxi) is of een klein rijstveldje met wat eenden. Of wiens baan ‘bushanger‘ is (degene die in de deuropening van de bus hangt en wiens taak het is om klanten te werven en te zorgen dat de passagiers veilig in en uit kunnen stappen). Rose weet zulke momenten perfect uit te buiten. Rose is zelfs voor Nederlandse begrippen erg rijk, maar waar Rose niet tegen kan zijn mensen die zichzelf omhoog proberen te drukken ten koste van anderen. Zeker in Indonesië is het niet moeilijk om, als je uit Nederland komt, rijker te zijn en in dit geval te lijken, dan de ander. Als Rose de kans krijgt straft ze zulk gedrag dan ook af. Dat ze daar dan ook wat geld aan over houdt en nog rijker wordt is voor haar alleen maar meegenomen. Rose kennende vindt ze wel een nobele bestemming voor het op die manier vergaarde geld. Voor reizigers – vaak zich langs de randen van de maatschappij bewegende jongeren – heeft Rose een zwak. Ze krijgen van haar kortingen of een gratis rit naar bus- of treinstation.
(wordt vervolgd)
Ron Krancher
Copyright © by Ronald E. Krancher (Scribent/Anthropologist/Non-Western Sociologist) 1998
