“Mijn moeder komt uit Wonosobo,” zei oma Em toen ik haar ernaar vroeg. “Dat ligt op midden-Java.”
“Ik ken Wónósóbó,” antwoordde ik haar. “Ik ben met Hitty en Ish nog op het Dieng Plateau geweest.”
“Néé, zo zeg je dat niet Ron,” corrigeerde ze me. “Het is Wònòsòbò. Met een ò. Midden-Javaans, tòch!”
“Dus oma Toeminah komt uit Wonosobo, met een ò?”
” Ja, eh nee.” ” Eh…, eigenlijk woonde ze in Kaliwiro, een dorp in de buurt van Wonosobo.”
Oma liet me opa’s stamboom-aantekeningen zien. Bij oma Toeminah stond als geboorteplaats Kaliwiro genoteerd. Vlak onder de namen van haar vader Tirtosemitro en haar moeder Païnen.
We hadden op een eerdere reis naar Indonesië al de ‘administratie’ van Petamburan, een begraafplaats in Jakarta, doorgespit. Daar ontdekten we de graven van opa Sell en oma Toeminah. Ze liggen er nog steeds, want het is niet de gewoonte dat de graven worden geruimd. De grafsteen was weliswaar verwijderd en een ander graf was er bovenop geplaatst, maar de resten van m’n overgrootouders lagen er nog (volgens de begraafplaats-administrateur in Jakarta).
Op dezelfde manier vonden we in Bandung het graf van oma Melanie van Maldegem. Het jaar voor onze komst was haar gedenksteen verwijderd en een nieuw graf op haar graf geplaatst. Jammer, een jaar te laat op zoek gegaan. Maar ook in Bandung was de locatie van haar graf nog in de boeken terug te vinden en waren haar resten niet verwijderd, maar was er simpelweg een ander graf bovenop geplaatst (volgens de begraafplaats-administrateur in Bandung).
Hitty, Ish en ik gingen dus op zoek naar Kaliwiro. Eerst reisden we per trein naar Yogyakarta. Vandaar ging de tocht met de bus richting Dieng Plateau. Ergens onderweg, aan de voet van de berg, stapten we over op een Bemo, een rijdende doodskist die gecamoufleerd was als openbaar vervoer. Hierin tuften we de berg op. Gaandeweg de rit omhoog kwam de mist opzetten en konden we ook niet meer de diepe ravijnen zien waar we langs reden. De Bemo tufte ons tot op het Plateau. Daar vonden we weer het kleine hotelletje terug waar we al tijdens een eerdere reis de nacht hadden doorgebracht. Ik weet nog goed hoe koud het toen was. We kwamen erg laat aan en in het donker namen we het eerste de beste hotelletje dat we tegenkwamen. Isha en Hitty keurden het kamertje en kwamen terug met de boodschap dat de kamer iets groter was dan het bed. We besloten de kamer te nemen. De prijs was eerlijk en we waren te moe om nog verder te gaan zoeken.
Er hing een mystieke sfeer over het Dieng Plateau. Overal om ons heen brandden de vuurtjes bij de huisjes. Het was een prachtig gezicht, maar de kou dwong ons weer naar binnen. Na een simpele maaltijd gingen we naar bed. Er was geen douche, maar wel een mandibak. In het beetje water, op de bodem van de mandibak, kronkelden wurmpjes. We besloten ze niet te storen. Ons slaapkamertje was inderdaad net iets groter dan de ‘twijfelaar’ waar we gedrieën in moesten slapen. De muren bestonden uit witgekalkt bordkarton. We konden de ‘kamer’ via een smal trapje bereiken. Het deurtje ging naar buiten open, omdat naar binnen niet mogelijk was. Ondanks de kou, of misschien juist dankzij de kou, sliepen we als een roos. We zullen deze plek nooit vergeten.
In ditzelfde hotelletje vonden we een slaapplaats. De volgende dag maakten we weer een tocht over het Plateau. Weer langs de tempeltjes en het Telaga Warna. Weer langs de meditatiegrot van Soekarno. Weer langs de moddergeisers. Een plek vol mystiek. Overdag lekker warm en ‘s nachts bitter koud.
Terug in Wonosobo (met een ò) zochten we onze weg naar Kaliwiro. We vroegen simpelweg welke Bemo we moesten nemen om er te komen. Inderdaad, de zoektocht bestond uit het vragen naar de Bemo richting Kaliwiro. That simple!
De Bemo stopte bij de poort van het dorp. Kaliwiro stond er op het bord. Ik moet eerlijk zeggen dat de eerste stappen door het dorp onwennig waren en m’n herinnering aan die eerste stappen zijn wat mistig. Ik was wel pienter genoeg om foto’s van het dorp en de omgeving te maken. Zwart/wit foto’s. Met opzet zwart/wit. Ik wilde het verleden vangen. Tegenwoordig kunnen we met een druk op ‘enter’, via een computerprogramma, kleurenfoto’s in sepia of zwart/wit veranderen. In de tijd dat ik de foto’s van Kaliwiro maakte kon dat, bij mijn weten, nog niet zo gemakkelijk.
In 1984 hebben Ish en Hitty schelpjes verzameld op het strand van Koh Samui. Er waren toen nog geen hotels en barretjes op het eiland. Het had toen nog het ‘The Beach’ niveau. Jarenlang stonden de potjes met minuscule schelpjes op een plank. En nog vele jaren later gingen we aarde en zand verzamelen. Ondertussen is de voorraad aangegroeid tot zo’n zeventig potjes. Plekken als Kuta Bali, Borobudur, Angkor Wat, Taj Mahal, Petra en het graf van Tutankhamun, maken deel uit van onze verzameling, maar… Kaliwiro ontbreekt.
Hitty en ik hadden besloten er dit jaar iets aan te gaan doen. Eind januari vertrokken we weer voor twee maanden naar Indonesië. Eerst naar Jakarta en vandaar hoopten we naar Kaliwiro te gaan en daar de aarde te verzamelen die de collectie nog rijker zou maken. En natuurlijk moesten er nog meer foto’s worden gemaakt. Helaas was het weer een langere regentijd dan normaal. Door het gevaar van modderstromen was het moeilijk reizen in de bergen. Weer lukte het ons niet. We zullen het moeten doen met de foto’s die we in 1994 van Kaliwiro (met een ò) maakten.
Ron Krancher
Copyright © by Ronald E. Krancher (Scribent/Anthropologist/Non-Western Sociologist) January 2009
