Het was in 1983 dat we voor het eerst Bali bezochten. We begonnen onze reis in Jakarta en trokken over Java naar het tropische eiland waar velen ook nu nog van dromen, want regelmatig hoor je nog zeggen: Als we met pensioen zijn gaan we naar Bali.
Die eerste keer volgden we ongeveer dezelfde route als de meeste rugzakreizigers bij het eerste bezoek aan Indonesië. Nog steeds is het de meest voor de hand liggende route die door ‘nieuwelingen’ wordt gevolgd om een stukje van Java te kunnen zien en daarna te genieten van een welverdiende zonvakantie op Bali.
Alles verandert door de jaren heen en dat geldt natuurlijk ook voor Bali. Wanneer ik de dia’s van 1983 bekijk zie ik het Bali weer terug zoals wij het leerden kennen. Het Bali waar de verhuurder van de motorfiets tegen ons zei dat het niet nodig was om het voertuig op slot te doen, want op Bali werd niet gestolen.
Ik weet ook nog precies hoe ik daar toen mijn motorrijbewijs haalde. Ik slaagde glansrijk voor het theorie-examen en ook de praktijktoets ging me gladjes af. De examens verliepen als volgt: Ik reed op de gehuurde motorfiets achter de verhuurder aan naar het politiebureau in Denpasar, waar ik me bij een groepje andere reizigers aansloot. Na een kwartiertje werden we door een politieagent een lokaal binnengeleid en namen plaats in – toen al – ouderwetse schoolbanken. Ik herkende de schoolbank als een kopie van de schoolbank waaraan ik ooit zat op de lagere school in Amsterdam; inclusief het ingebouwde inktpotje. De politieagent reikte de examenformulieren uit en verliet daarna het lokaal. Al snel hadden we door dat de tekst in het Bahasa Indonesia was opgesteld en dat een Engelse bijlage ontbrak. Verbaasd keken we elkaar aan, maar voordat we in paniek konden raken kwamen onze begeleiders (de verhuurders van de motoren) het lokaal binnen en kruisten bijna blindelings de juiste hokjes aan. Op die manier slaagde ik cum laude voor mijn theorie-examen. Helaas was het ook de enige keer dat ik ergens cum laude voor ben geslaagd, alhoewel ik er bij mijn afstuderen aan de UVA behoorlijk dicht in de buurt kwam.
Het praktijk gedeelte moest ik wel zelf doen. Er was een parcours uitgezet en degene die foutloos het parcours wist af te leggen was geslaagd. Ik bekeek de instructies en ging van start. Foutloos nam ik de met pilonnen uitgezette slalom en rondde net zo foutloos (d.i. zonder een voetje aan de grond) de verplichte cirkels naar links en rechts. Geslaagd! Nadat ik het examengeld had betaald volgde ik mijn begeleider terug naar Kuta en liet trots aan Hitty mijn motorrijbewijs zien. Natuurlijk onnodig te vermelden dat het rijbewijs alleen op Bali geldig was.
Met het nieuw verworven rijbewijs op zak toerden we over het eiland en merkten dat het klopte wat de verhuurder ons had verteld. De motorfiets hoefde niet op slot. Er werd in die tijd op Bali niet gestolen.
In 1983 was het bijzonder rustig op Bali. Ook op Kuta Beach was het regelmatig zelfs stil en konden we leuke foto’s op het strand maken zonder, zoals tegenwoordig, een vrij schietmoment af te moeten wachten. Nee, in die tijd was dat niet nodig. In die tijd vroeg ik gewoon aan Hitty en Ish om iets van me weg te lopen, stelde de lens scherp en drukte af. Als je de foto nauwkeuriger bekijkt zie je dat er in de verte nog iemand over het strand struint en dat er rechts alleen maar bomen staan en nog geen hotels en restaurants.
Ook voor het maken van een foto van de zonsondergang hoefde je weinig moeite te doen. Ook in dat geval was het een kwestie van scherpstellen en knop indrukken. Geen hinderlijke lieden die niet kunnen wachten en dus maar dwars door je beeld lopen en geen tientallen verliefde stelletjes die vinden dat ze precies daar waar jij je shot van de ondergaande zon wil maken langs de vloedlijn moeten neerstrijken. Nee, daar hadden we toen nagenoeg geen last van. Het was met een fles Bintang in de hand wachten tot de zon bijna onderging en klaarstaan met je camera.
Er waren in 1983 ook nog maar relatief weinig hotelletjes. De populairste waren te vinden aan Poppies I en II. Wij vonden aan Poppies I een losmen die ons direct beviel. Hartstikke romantisch plekje. Komalah Indah heette het. De muren en plafonds van de kamers waren vervaardigd van gevlochten bamboe en de inventaris kwam inclusief een tiental op muggen jagende titjaks en een eigen tokèh, die ook nog eens precies zeven keer zijn naam riep. Kenners weten dat je dan een wens mag doen. De twee Poppies eindigden toen nog rechtstreeks op het strand, dat uiteraard nog niet ommuurd was.
Tegenwoordig is het anders. Nu moet je een drukke geasfalteerde weg (Jalan Pantai) oversteken voordat je via poortjes het ommuurde strand kan betreden.
En ja, natuurlijk stond ook op Bali de tijd niet stil. Er is door de jaren heen heel veel veranderd. Er is ontzettend veel bijgebouwd – met name veel restaurants en hotels – en het is er nu ook heel, heel veel drukker dan in 1983.
Hoeveel drukker? Ik denk dat de foto die ik een paar jaar geleden maakte van McDo de situatie van vandaag de dag aardig illustreert, maar het is niet anders. De tijd staat niet stil.
Ondanks die grote veranderingen verblijven we er nog steeds met veel plezier, maar denken daarnaast ook met enige regelmaat terug aan ‘die goeie ouwe tijd’; aan onze eigen ‘tempo dulu’.
Ron Krancher
